Geschiedenis

1936 – 1971: werkverschaffing, vakantie en gemengd zwemmen

De gemeente Dordrecht kampte in de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw met een enorme werkloosheid. Om die problematiek het hoofd te bieden, werden er vanaf midden jarig twintig diverse werkverschaffingsprojecten op touw gezet in de stad. Aan de bouw van het Wantijbad werd in 1933 begonnen en het project bood werk aan ruim zestig werklozen. De architect Allard Argelo, die later regelmatig samenwerkte met de beroemde architect Sybold van Ravesteyn, ontwierp het zwembad. Nog voor het zomerseizoen van 1936 was het zwembad gereed en kon het in gebruik worden genomen door de Dordtse bevolking. De opening werd voltrokken door burgemeester De Gaaij Fortman en trok veel bekijks van geïnteresseerde buurtbewoners en lokale hoogwaardigheidsbekleders.

Een nieuwe Dordtse zweminrichting was geen overbodige luxe. In een waterrijk gebied als Dordrecht, dat immers een eiland is, was het onder de knie krijgen van de zwemkunst traditioneel een belangrijk onderdeel van de vorming van de jeugd. 

Tot ver in de twintigste eeuw vierden de meeste Dordtenaren vakantie op het eigen eiland. De meeste inwoners van de stad bleven thuis en maakten gebruik van de lokale recreatiemogelijkheden, zoals het Wantijbad. Een bezoek aan het zwembad was voor de gemiddelde Dordtse familie een heus uitje. Maar niet alleen voor de Dordtenaar bracht het bad verkoeling; verscheidende Rotterdammers togen in de eerste bestaansjaren van het bad op de fiets vanuit de Maasstad naar Dordrecht voor een verfrissende duik in het Wantijbad. 

Bij de opening van het Wantijbad in 1936 was een eenvoudige constructie bedacht om de zedelijkheid te bewaren en toch ook vrouwen toegang te verlenen tot het bad. Het Wantijbad werd, vanuit het oogpunt van het gescheiden zwemmen, in spiegelvorm ontworpen. Men bouwde een linker- en een rechter-bad, waarvan het linker gedeelte uitsluitend bestemd was voor de dames. Meisjes mochten zich wel in het herenbad vertonen (zij ‘zochten het dan immers zelf op’), maar voor de jongens was het ten strengste verboden zich in het damesbad te begeven. Tot na de oorlog en zelfs het begin van de jaren zestig bleef deze situatie gehandhaafd.

1971 – 1994: de roerige jaren zeventig en tachtig

In 1971 wordt het Wantijbad, nog voor het zomerseizoen, op last van de gemeente Dordrecht gesloten. De constatering van de mogelijke verzakking maakte een renovatie noodzakelijk. Daaraan werd echter niet begonnen. In 1973 schrijft een Dordts weekblad op haar voorpagina: ‘Het bad bleef leegstaan; niemand keek er meer naar om, behalve de baldadige kwajongens, die het gretig in hun bezit namen als speelobject. Of liever als sloopobject, want behalve de talloze vernielingen werd er tot driemaal toe brand gesticht in de kleedhokjes. Naast het Wantijbad, had de gemeente sinds 1971 ook zwembad De Dubbel en het Combibad onder haar beheer. Het Wantijbad werd gesloten, omdat de gemeente meende ook zonder dit bui-tenbad in de zwembehoefte van de Dordtse bevolking te voorzien. 

In de discussie over een nieuwe invulling van het Wantijbad kwamen verschillende plannen op tafel. Zo wilde de lokale ondernemer Van de Heuvel een nieuwe parkeerplaats laten bouwen, omdat zijn ruimte bij de Eerste Jachthaven te klein werd, maar had ook de waterpolovereniging belangstelling. Weer anderen zagen het Wantijbad als een mooie winterberging voor pleziervaartuigen. 

Een werkgroep van vijf mensen ging aan de slag om een gemeentelijke lobby op gang te krijgen die de lokale politiek moest overtuigen van het bestaansrecht van het Wantijbad. Een compromis tussen de gemeente en de buurtbewoners kon alleen worden bereikt op voorwaarde dat de kosten van een renovatie niet boven de 250 duizend gulden zouden komen. Bovendien mochten de kosten van de jaarlijkse exploitatie niet meer dan zijn dan 25 duizend gulden. Het Wantijbad werd voor het symbolische bedrag van 1 gulden gekocht door de werkgroep zodat er aan de werkzaamheden kon worden begonnen. 

In het voorjaar van 1975 was het Wantijbad uiteindelijk klaar voor de heropening. De kurk waar het Wantijbad op dreef, bleef een groot aantal vrijwilligers voor en achter de schermen van het bad. De exploitatie van het bad bleef echter duur en de relatie met de gemeenteraad was op z’n zachts gezegd onbestendig. Het bad was weer open, maar daarmee waren de problemen voor het Wantijbad niet van de baan. 

Jaren van achterstallig onderhoud hebben hun sporen diep achtergelaten, wanneer eind jaren tachtig – nog geen 15 jaar na de heropening van 1975 – een nieuwe sluiting dreigt voor het Wantijbad. Het bad lag er rond 1989 ‘krakkemikkig’ bij. Een renovatie was onafwendbaar doordat de kuip niet onderheid was en scheef hing, bovendien deugde ook de waterzuiveringsinstallatie niet meer. Het geliefde Dordtse buitenbad kent een rijke geschiedenis van onzekerheid over het voortbestaan. De gemeente Dordrecht heeft hierin een sleutelrol vervuld; door decennia van politieke discussies in de gemeenteraad; maar ook door op cruciale momenten met een geldbedrag over de brug te komen waardoor het zwembad kon blijven bestaan. 

Het Wantijbad kon in 1992 uiteindelijk boven water blijven, op voorwaarde dat de Dordtse gemeenschap 50 duizend gulden inzamelt voor het behoud van het bad. De gemeenteraad en het college kwamen met deze oplossing tegemoet aan sentimenten in de Dordtse samenleving dat het ondenkbaar zou zijn dat het bad gesloten moest worden. De 50 duizend gulden was een symbolische handreiking van het zwembadbestuur aan de gemeente, met het argument dat het Wantijbad voor velen een uniek sociaal monument is. 

Renovaties in 1993 en 1994 en weer later in 2006 en 2007 hebben in hoge mate bijgedragen aan de toekomstbestendigheid van het Wantijbad.

 De tekst op deze website is grotendeels ontleend aan ‘De slag om het zwembad. Geschiedenis van het Dordtse Wantijbad’ van Remy Balistreri. Het overnemen van tekstfragmenten zonder bronvermelding is nadrukkelijk niet toegestaan.